ความเชื่อโบราณเรื่องอัญมณีล้านนา

เครื่องประดับของล้านนาประเภทอัญมณีมีหลายชนิดด้วยกัน แต่ประเภทของนพรัตน์ คือ แก้ว 9 อย่างนั้น มีไม่ครบทั้ง 9 ชนิด เหมือนกับของไทย ทั้งนี้อาจจะเป็นเพราะในดินแดน แถบภาคเหนือ ไม่มีแหล่งกำเนิดของอัญมณีบางชนิดนั่นเอง อย่างไรก็ดี สิ่งที่ น่าสนใจประการหนึ่งของเครื่องประดับล้านนาก็คือ นอกจากจะใช้เป็นเครื่องประดับโดยตรงแล้ว ชาวล้านนายังถือว่า หินบางชนิด ที่เกิดในพืช หรือสัตว์ ที่เรียกว่า แสง นั้น เป็นเครื่องรางของขลังอีกด้วย

     ความเชื่อเรื่องอัญมณีเครื่องประดับของล้านนา

     แก้ว หรือ มณี เป็นสิ่งมีค่าและเครื่องประดับที่สำคัญ โดยถือว่าเป็นสมบัติอย่างหนึ่งของจักรพรรดิราช ที่ประกอบด้วยแก้ว 7 ดวงคือ กงจักรแก้ว ช้างแก้ว ม้าแก้ว แก้วมณีโชติ นางแก้ว เศรษฐีแก้ว และเสนาแก้ว สำหรับแก้วมณีโชติ หรือมณีรัตน์นั้นมีคุณ วิเศษและพลานุภาพในการขจัดความมืด สามารถส่องแสงสว่างได้ในที่มีฝุ่นธุลีไกล 1 โยชน์ รวมทั้งสามารถส่องประกายลงไปในน้ำ หรือที่มีโคลนตมได้

     ส่วนอัญมณี หรือนพรัตน์ คือแก้ว 9 ชนิดที่ใช้เป็นเครื่องประดับโดยทั่วไปนั้น นอกจากจะมีความสวยงามแล้ว ยังเชื่อว่าเป็น ของขลังใช้ป้องกันตัวได้ คือ

     1. เพชร (Diamond) สีขาวสดใส ทำให้มีอำนาจ
     2. ทับทิม (Ruby) สีแดงอ่อน ป้องกันโรคภัยและทำให้สุขภาพสมบูรณ์
     3. มรกต (Emeral) สีเขียวเลื่อมพราย ป้องกันเขี้ยวงาของสัตว์
     4. บุษราคัม (Topaz) สีเหลือง ช่วยให้ก้าวหน้าในการงานและมีอายุยืน
     5. โกเมน (Garnet) สีแดงก่ำ คือดำปนแดง ทำให้คนนับหน้าถือตา
     6. นิล ( Sapphire) สีเมฆหมอก ช่วยให้มีความสุขสบาย
     7. มุกดาหาร ( Moonstone) สีหม่นมัว ป้องกันสัตว์ร้ายและงูพิษ
     8. เพทาย (Zircon) สีแดงสลัว นำโชคลาภมาให้
     9. ไพฑูรย์ (Cat s eye) มีสังวาลย์สายผ่ากลาง ทำให้มีชัยชนะต่อศัตรู

     ตามตำราโบราณท่านผูกเป็นคำคล้องจอง ดังนี้

     เพชรดีมณีแดง            เขียวใสแสงมรกต
     เหลืองใสสดบุษราคัม    แดงแก่ก่ำโกเมนเอก
     สีหมอกเมฆนิลกาฬ      มุกดาหารสีหมอกมัว
     แดงสลัวเพทาย           สังวาลสายไพฑูรย์



ข้อมูลโดย : สถาบันวิจัยสังคม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่